Халӗ Шупашкарта пурӑнакан вулавӑш ӗҫӗн ветеранӗ Евдокия Тихонова юратнӑ ӗҫӗнче виҫӗ теҫетке ҫула яхӑн тӑрӑшнӑ. Пӗтӗм Раҫҫейри библиотекӑсен кунӗ (ӑна ҫу уйӑхӗн 27-мӗшӗнче палӑртаҫҫӗ) апла пулсан уншӑн та уяв.
Евдокия Тихоновна кӗнеке вулама ачаранпах юратнӑ. Ҫавӑнпах вӑл ӗҫне те вулавӑшпа ҫыхӑнтарнӑ. 1968 ҫулта Муркаш районӗнчи Тойкилтри вулавӑшра ӗҫлеме тытӑннӑ. Ҫав вӑхӑтра библиотека фончӗ палӑрмаллах ӳснӗ. Вулавӑш валли тимӗр ҫӳлӗксем, ҫӗнӗ сӗтел-пукан вырнаҫтарса тухнӑ. Ҫынсем вулавӑша йышлӑн ҫӳреме тытӑннӑ. Библиотекӑра ирттерекен мӗнпур мероприятие вырӑнти тӳре-шарапа шкулта ӗҫлекенсемпе вӗренекенсем хутшӑннӑ.
Кинемей паян та кӗнекесӗр лармасть. Хӑйне пӑхакан социаллӑ ӗҫчене вӑл яланах кӗнеке илсе пырса пама ыйтать.
Юлашки вӑхӑтра водительсене уйрӑмах асӑрхануллӑ пулма ыйтаҫҫӗ: ҫул ҫине тӑтӑшах пӑшисем сиксе тухаҫҫӗ.
Ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче М-7 автоҫулӑн 608-мӗш ҫухрӑмӗнче, Муркаш районӗнчи Юнкӑпуҫ ялӗ ҫывӑхӗнче, ирхи 3 сехетре пӑшие машина ҫапса кайнӑ.
Машина водителӗ пӑши ҫине кӗрсе кайнӑ хыҫҫӑн кювета чӑмнӑ та йывӑҫ ҫине пырса тӑрӑннӑ. Водитель аманнӑ, пӑши вара вилнӗ.
Муркаш районӗнчи Москакассинче ача сачӗ пулӗ. Проект тинех экспертиза витӗр тухнине ЧР Строительство министерстви пӗлтернӗ. Палӑртмалла: проекта ҫулталӑк ытларах хатӗрленӗ. Ҫак тапхӑрта вӑл икӗ хутчен экспертиза витӗр тухайман.
Унта 160 ача валли вырӑн пулӗ. Пӗтӗмпе – 7 ушкӑн. Проектра палӑртнӑ тӑрӑх, музыка тата спортзал, медицина блокӗ пулмалла. Ача пахчине хальхи йышши сӗтел-пуканпа, аталанмалли пособисемпе, ача-пӑча инвентарӗпе тивӗҫтерӗҫ.
Строительство хӑҫан пуҫланассине пӗлтермен-ха.
Муркаш районӗнчи ватӑ юман каллех «Ҫулталӑкри йывӑҫ» наци конкурсне хутшӑнса мала тухассишӗн кӗрешет.
Ҫак юман республикӑра чи ватти кӑна мар, чи пысӑкки те. Вӑл 372 ҫулта, 24 метр ҫӳллӗшне ӳссе ҫитнӗ. Вулли 2 метр сарлакӑш.
Палӑртмалла: конкурса истори пӗлтерӗшлӗ 69 раритет хутшӑнать. Хӑш йывӑҫ ҫӗнтерни ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗ хыҫҫӑн паллӑ пулӗ. Хальлӗхе пирӗн юман пӗрремӗш вырӑнта пырать.
Муркаш районӗнче пурӑнакан Перасковия Иванова 100 ҫул тултарнӑ. Вӑл - Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин ветеранӗ.
Ватӑскер интернатра пурӑнать. Ҫамрӑк чухне вӑл выҫлӑхне те, йывӑрлӑхне те пайтах курнӑ. Ыттисемпе пӗрле окоп чавнӑ, вӑрман каснӑ. Перасковия Иванова лаборанткӑра ӗҫленӗ.
Ӑна 100 ҫулхи юбилейпе саламлама тӑванӗсем килнӗ. Пултарулӑх ушкӑнӗ юрӑ-ташӑпа саламланӑ. Юбиляр РФ Президенчӗн Владимир Путинӑн саламлӑ ҫырӑвне те илнӗ.
Паян, ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Аверий Токарев (1918-1997) композитор ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитрӗ.
Аверий Матвеевич Муркаш районӗнчи Кашмашра (105 ҫул каялла ҫав ял Хусан кӗпӗрнинчи Козьмодемьянск уесне кӗнӗ) ҫуралнӑ. Вӑл — музыкант тата композитор, педагог, Чӑваш АССР тата РСФСР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, СССР Композиторсен союзӗн членӗ.
Вӑл Шупашкарти Чӑваш музыка училищинче контрабас класӗнче вӗреннӗ, ҫав хушӑрах Чӑваш патшалӑх симфони оркестрӗнче ӗҫленӗ. Каярах Мускаври ҫар дирижерӗсене вӗрентекен аслӑ училище курсанчӗ пулса тӑнӑ.
Шупашкара таврӑнсан филармонири тата музыка театрӗнчи оркестрсенче тӑрӑшнӑ. Шупашкарти музыка училищинче контрабаспа калама, С.М.Максимов ячӗллӗ музыка шкулӗнче теори предмечӗсене вӗрентнӗ.
Аверий Токарев Чӑваш музыка драма театрӗн оркестрӗн артисчӗ те пулнӑ, ҫав хушӑрах вӑл Чӑваш педагогика институтӗнче преподавательте тимленӗ.
Композиторӑн уйрӑмах паллӑ юррисенчен «Пирӗн яла пырса кӗрсен», «Тӑвансемӗр, тав сире», «Кашмаш каччи» тата ыттисене асӑнса хӑварма пулать.
Муркаш районӗнчи Шуркасси ялӗнче ҫуралнӑ, халӗ Шупашкарта пурӑнакан Анастасия Хрисанова ака уйӑхӗн 8-мӗшӗнче 90 ҫул тултарнӑ. Кинемее юлашки ҫулсенче Шупашкар хулинчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр социаллӑ ӗҫченӗсем киле пырса пӑхса тӑраҫҫӗ.
Анастасия Егоровна — Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ветеранӗ, 1-мӗш ушкӑнри инвалид. Вӑрҫӑ ҫулӗсенче хӗр тӑван колхозра ӗҫленӗ. Кайран вӑл гидрологи экспедицийӗнче тӑрӑшнӑ, пенсие тухсан Чӑвашгражданпроектра инженерта тимленӗ.
Мӑшӑрӗпе юбиляр 70 ҫул пурӑннӑ. Арҫын пӗлтӗр кӑшӑлвируса пула пурнӑҫран уйрӑлса кайнӑ.
Муркаш районӗнчи Кашмаш шкулне 2020 ҫул пуҫламӑшӗнче уҫнӑ. Кӑҫал ҫуркунне вара унӑн территорийӗнче тӑпра ишӗлсе аннӑ. Юрать-ха, ҫав вӑхӑтра ачасем каникулта пулнӑ – никам та суранланман.
Асфальтпа пӗрле тимӗр карта та ишӗлнӗ. Ҫапла ҫырма хуҫалӑх объекчӗ патнех ҫитнӗ. Вӑл вара шкул ҫурчӗшӗн пӗлтерӗшлӗ. Унта та ҫӗр ишӗлмӗ-и?
Шкулти лапама кӳрсе килнӗ тӑпра ҫинче тунӑ-мӗн. Шкулшӑн пӑшӑрханмалли ҫук – вӑл ҫирӗп ҫӗр ҫинчех ларать. Пушӑн 31-мӗшӗнче авариллӗ бригада, газ служби шкула тӗрӗсленӗ те ачасене шкулта вӗренме нимӗн те чӑрмантарманнине палӑртнӑ.
Затройщик ҫӗр типсенех ӗҫе пуҫӑнма шантарнӑ – хальлӗхе шкулӑн гаранти пур-ха.
Чӑваш Республикин Муркаш муниципалитет округӗн А.Г. Николаев космонавт ячӗллӗ Калайкасси шкулӗнче Вӗрентекен ҫулталӑкне тата Хаваслӑ ачалӑх ҫулталӑкне халалласа республикӑмӑрти шкул ачисем хушшинче «Чӑнлӑх шыраса» («В поисках истины») ятпа тӗпчев ӗҫӗсен конкурсӗ иртрӗ. Вӑл Чӑваш наци ӑслӑлӑх тата ӳнер академийӗ (президенчӗ - Евгений Ерагин) тата асӑннӑ шкул вӗрентекенӗсен пуҫарӑвӗпе пулчӗ. Республикӑмӑрти тӗрлӗ шкулсенчен пуҫтарӑннӑ пултаруллӑ ачасен тӗпчев ӗҫӗсен хӳтӗлевне сумлӑ та хисеплӗ ҫынсем – халӑх академикӗсем – хакларӗҫ, ҫамрӑк тӗпчевҫӗсене ырӑ сӗнӳсем пачӗҫ. Ӑслӑлӑх конкурсне Трак енри Красноармейски шкулӗн вӗренекенӗсем те хастар хутшӑнчӗҫ, малти вырӑнсене тивӗҫрӗҫ: 10 класс вӗренекенӗ Ильина Дарья ("Оптимальная система налогообложения для индивидуальных предпринимателей") – 1 вырӑн; 8-б класра вӗренекен Егорова Агния ("Чӑваш халӑх юррисенчи атте-анне сӑнарӗ" - "Образ отца и матери в чувашских народных песнях") – 1 вырӑн; 10 класс вӗренекенӗ Романова Мария ("Лучшая дебетовая банковская карта") – 2 вырӑн. Наука енӗпе ӗҫленӗ ертӳҫӗсем – Михайлов В.М., обществознани вӗрентекен; Михайлова З.
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр (ку ӗҫе тахҫантанпах тӑвайманччӗ-ха...). Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Авалхи чылай сӑмаха эпир халӗ ӗнтӗ манса пӗтнӗ, хӑшпӗр чухне вара тата сӑмах пӗлтерӗшне улӑштарса, хальхи чӗлхере урӑх ӑнланупа ҫӳретнине те куратпӑр. Акӑ, Карӑшлӑх ятлӑ ял пур пирӗн Чӑвашстанра. Мӗне пӗлтерет-ши ку?
Карӑк — кайӑк ячӗ. Тен, чӑнах та ҫав кайӑк ятӗнчен пулса кайнӑ пулӗ ку ял ячӗ? Ҫак ялти ватӑсем, чӑнах та, ҫапла та ӑнлантарса калаҫҫӗ.
Анчах авалхи «карӑш» сӑмах мӗне пӗлтерни пирки шухӑшлар-ха. Пулнӑ-и ун пек сӑмах пирӗн чӗлхере?.. Пулнӑ. Карӑш — ҫирӗплетнӗ кермен, замок. «Кар» тата «ӑш» сӑмахсенчен пулнӑ ӑнлав ку. Кар — карса, ҫирӗплетсе, хӳме хӑпартса тунӑ япала. Карман — крепость, Карӑш — замок, ҫирӗплетсе тунӑ пысӑкӑх мар кермен. Карман — пысӑк карӑш, хула пекрех япала. Карманра, карӑшсӑр пуҫне, ӑстасемпе ирӗк ҫынсем, чурасемпе элчӗсем пурнакан кассем, урамсем пулнӑ.
+15.3 °C